W języku polskim istnieje wiele słów, które są podobne w brzmieniu ale różnią się znaczeniem i pisownią. Zwłaszcza gdy nie są wyraźnie wyartykułowane łatwo je ze sobą pomylić. Warto poznać przykłady takich wyrazów, bo ich użycie w niewłaściwym kontekście zmienia sens wypowiedzi pisemnej. W unikaniu takich pułapek pomaga dobry słuch fonemowy, poprawna wymowa, znajomość ortografii i spory zasób czynnego słownictwa.
Jak napisać – ukłuł czy ukuł?
Są to dwa odrębne wyrazy. Podana pisownia jest prawidłowa dla każdego z nich. W ustnej wypowiedzi ich brzmienie jest bardzo podobne ale diametralnie różnią się swoim znaczeniem. Pomyłka w zastosowaniu jest błędem merytorycznym. Aby tego uniknąć trzeba poznać definicje i sposoby użycia obydwu wyrazów.
Kiedy użyć słowa ukłuł?
Jest to czasownik w formie dokonanej. Pochodzi od słowa kłuć. Jego znaczenie może być dosłowne lub metaforyczne.
Potocznie ukłuł to znaczy, że ktoś wbił innej osobie do ciała jakiś ostro zakończony przedmiot:
- podczas pojedynku muszkieter ukłuł szpadą swojego przeciwnika,
- pielęgniarz ukłuł pacjenta igłą strzykawki,
- ostry kolec ukłuł dziecko w rękę,
- chłopiec rozbił szybę i ukłuł się w palec ostrym kawałkiem szkła.
Metaforycznie termin ten jest używany dla podkreślenia bolesnego zranienia słowem:
- twój zarzut ukłuł mnie w samo serce,
- szef ukłuł ambicję pracownika niesprawiedliwą oceną,
- recenzent ukłuł artystę żądłem krytyki.
Jakie znaczenie ma słowo ukuł?
Słowo ukuł ma również dwie definicje. Jedna z nich to efekt wykonania czegoś za pomocą kucia, czyli ręcznej obróbki metalu:
- rzeźbiarz ukuł z żelaza piękny świecznik,
- kowal ukuł podkowy dla koni,
- ten kto ukuł stalowe ogrodzenie wykazał się dużą pomysłowością.
Inne znaczenie tego słowa znajduje najczęściej zastosowanie w nauce lub literaturze. Oznacza ono wprowadzenie jakiejś nowej koncepcji albo wymyślenie nowego terminu lub powiedzenia:
- Karol Darwin ukuł teorię doboru naturalnego,
- Melchior Wańkowicz ukuł powiedzenie „smrodek dydaktyczny”,
- Karel Čapek ukuł termin robot jako urządzenie automatycznie sterowane,
- w swoich powieściach William Gibson ukuł nazwę cyberprzestrzeń, używaną obecnie w terminologii informatycznej.
źródło: JASNA STRONA, youtube.com
Sposoby na unikanie błędów językowych
W najlepszym przypadku zastosowanie zamiennie wyrazów ukłuł i ukuł może jedynie rozśmieszyć odbiorcę przekazu. W wypracowaniach szkolnych, rozprawkach, czy pracach semestralnych będzie to uznane za poważny błąd językowy zaniżający ocenę.
Dobrą metodą na utrwalenie sobie pisowni i znaczenia słów jest czytanie różnych książek. Tam wyrazy umieszczone są w odpowiednich kontekstach, przez co zapadają w pamięć całe frazy. Czytanie rozszerza zasób słownictwa. Łatwo wtedy zastosować odpowiedni wyraz, a w przypadku braku pewności co do pisowni można użyć synonimu.
Pomocą w pracach pisemnych jest słownik ortograficzny. Warto po niego sięgać jak najczęściej. Przydatny jest też słownik leksykalny języka polskiego. Podaje nie tylko pisownię słów ale także ich znaczenie i odmianę.
Duże znaczenie ma także poprawna wymowa. Wyraźna artykulacja wszystkich głosek pozwala na dokładne określenie składu wyrazu. Wtedy na pewno trudno będzie pomylić słowa podobnie brzmiące ale znaczące całkiem coś innego.