Surdopedagogika – wychowanie i edukacja dzieci z wadami słuchu

Surdopedagogika to dziedzina nauki, która w ostatnich latach staje się coraz bardziej popularna. Należy ona do nauki z grupy pedagogiki specjalnej, która skupia się na edukacji oraz wychowywaniu osób z problemami słuchu. Jest to nauka interdyscyplinarna, to znaczy, że łączy w sobie cechy takich dziedzin jak : pedagogika, medycyna, psychologia, a także lingwistyka. Za jej pomocą naucza się dorosłych i dzieci zarówno niesłyszące, jak i słabosłyszące.

Daje ona możliwość zgłębiania wiedzy przez uczniów, dla których nauka, przez kłopoty ze słuchem, jest znacznie utrudniona. Zadaniem osób, które zajmują się tą formą edukacji, jest szukanie takich metod nauczania oraz komunikacji, która dadzą najlepsze efekty i będą dopasowane do wszystkich potrzeb osób z problemami słuchu.

Surdopedagogika pełni także istotną rolę w wychowaniu dzieci, które borykają się z tym problemem, dlatego rodzice takich dzieci powinny zagłębić się w temacie i poszukać sposobów na lepsze dotarcie do swoich pociech. Bowiem to w głównej mierze od tego zależy ich komfort życia.

Skąd wzięła się ta dziedzina nauki?

Problemy z nauczaniem oraz wychowywaniem osób o różnym stopniu niepełnosprawności skłaniały specjalistów do poszukiwania najlepszych metod, które ułatwiłyby pracę z nimi. Komfort miały otrzymać nie tylko osoby zainteresowane, ale również nauczyciele, którzy mogliby lepiej dopasowywać materiały dydaktyczne do ucznia, czy rodzice, którzy chcieli lepiej zrozumieć swoje pociechy.

Surdopedagogika pojawiła się na przestrzeni XVIII i XIX wieku i była odpowiedzią na pytania stawiane przez naukowców w dziedzinie pedagogiki. Już wtedy osoby niesłyszące lub słabosłyszące, miały możliwość uczęszczania do szkół, specjalnie dopasowanych do ich potrzeb, jednak formy nauczania wciąż rozwijały się na przestrzeni lat.

Rozwój technologii i pojawienie się Internetu sprawiły, że surdopedagogika mogła w końcu stać się osobną dziedziną nauki. Nauczanie za pomocą języka migowego zostało wsparte przez liczne multimedia, co sprawiło, że proces nie tylko był łatwiejszy, ale również znacznie ciekawszy.

Nie należy także zapominać, że rozwinęły się bardzo istotne dla osób z niedosłuchem narzędzia, takie jak aparaty słuchowe czy implanty ślimakowe, które poprawiły ich słuch. Ta ogromna możliwość plus wiedza na temat ludzkiego mózgu dały nauczycielom oraz rodzicom ogromne szanse na nauczenie praktycznie wszystkich niezbędnych umiejętności do życia.

Jakie są metody surdopedagogiczne?

W tej dziedzinie nauki, istotną rolę odgrywają umiejętności językowe, umożliwiające swobodną i efektywną komunikację z drugim człowiekiem. Dzięki temu, dzieci niesłyszące lub słabosłyszące są w stanie informować innych o swoich potrzebach. Specjaliści tej dziedziny, zwracają uwagę na kwestie społeczne i emocjonalne, gdyż mogą one warunkować rozwój dzieci z wadami słuchu. Skupiają się oni więc na budowaniu relacji z innymi oraz sprawnym porozumiewaniu się, co będzie miało pozytywne konsekwencje w przyszłym życiu zawodowym oraz relacjach społecznych tych osób. Wykorzystują do tego nową technologię, czyli narzędzia ułatwiające lepsze słyszenie lub nauczają języka migowego.

Rodzice dzieci niesłyszących, powinni dobrze opanować język migowy, który będzie pełnił funkcję kluczową w porozumiewaniu się z własnym dzieckiem. Innym ważnym sposobem na rozmowę, jest metoda komunikacji bezpośredniej, czyli wykorzystanie przeróżnych gestów i mimiki, które ukierunkowują przebieg procesów odbioru informacji.

Ta metoda posługuje się również licznymi znakami taktylnymi, czyli takimi, które są wykonywane na ciele osoby z wadami słuchu. Mimo wszystko, rodzice oraz nauczyciele, powinni używać wyraźnej mowy, w celu stymulowania rozwoju tej umiejętności, a także polepszenia słuchu ich dzieci. Ten proces nazywa się metodą audytywną i polega na słuchaniu oraz odbieraniu dźwięków, które są bardzo uwydatnione i zaakcentowane. Można także połączyć język migowy, mowę i pismo, wraz z materiałami wizualnymi.

Ważną rolę zyskały również różne metody audiowizualne, które wykorzystują filmy, gry edukacyjne i inne multimedia do nauczania obowiązkowego materiału dydaktycznego lub umiejętności potrzebnych do funkcjonowania w społeczeństwie. Dzięki temu, rodzice nie tylko przekazują dzieciom konieczne informacje, ale również dostarczają im rozrywki. Formy wizualne wspierają zmysł słuchu, przez co zrozumienie materiału jest o wiele prostsze i nie wiąże się z niepotrzebnym stresem. Tutaj dobrym pomysłem jest używanie również obrazów, symboli oraz rysunków.

Warto jednak pamiętać, że wybór odpowiedniej metody surdopedagogicznej nie zawsze jest oczywisty i w dużej mierze zależy od indywidualnych potrzeb i preferencji dzieci z niedosłuchem lub niesłyszących. Każdy bowiem wymaga indywidualnego podejścia, a znalezienie idealnej metody może wymagać czasu. Trzeba również pomyśleć o podjęciu współpracy z surdopedagogiem, który będzie wspierał ciągły rozwój naszej pociechy. Wiąże się to z dodatkowymi kosztami i czasem poświęconym na edukację. Niemniej, trzeba być cierpliwym, gdyż efekty tej dziedziny nauki potrafią być zaskakujące.

Skuteczność surdopedagogiki

Wyniki badań w dziedzinie surdopedagogiki zdecydowanie potwierdzają, że stosowanie podanych wcześniej metod, potrafi pozytywnie wpłynąć na wychowanie oraz edukację dzieci z wszelkimi wadami słuchu. Udowodniono powiem, że stosowanie się do zaleceń tej dziedziny nauki, pozwala na osiąganie przez dzieci niesłyszących lub z niedosłuchem, lepszych wyników w nauce, a także rozwinięcie umiejętności komunikacyjnych i społecznych, co przekłada się na większą samoocenę i pewność siebie.

Surdopedagogika nie tylko umożliwia rozwój umiejętności tych umiejętności, ale także ułatwia integrację społeczną i zrozumienie siebie i swoich emocji. Dzięki opieraniu się na wiedzy psychologicznej, osoby z wadami słuchu mają możliwość odnalezienia się w społeczeństwie i poczucia bezpieczeństwa, bez względu na ich trudniejszą sytuację zdrowotną. Dodatkowo, wiedza medyczna i znajomość procesów, zachodzących w ludzkim mózgu, pozwala na tworzenie trwałych nawyków, które przekładają się na lepsze funkcjonowanie takich dzieci w środowisku szkolnym oraz profesjonalnym, w późniejszych latach ich życia.

Uczą one także samodzielności. Jednak, jak w każdej dziedzinie, trzeba dobrać odpowiednią metodę wychowania i nauczania, aby efekty były szybkie oraz trwałe. Mnogość zaleceń zdecydowanie ułatwia to zadanie, dzięki czemu rodzice nie muszą czuć się bezradni. Obecnie wiedza surdopedagogiczna jest łatwiej dostępna, a na osoby niesłyszące lub słabosłyszące i ich edukację, zwraca się coraz większą uwagę, co przekłada się na jakość ich życia.

Jakie są największe trudności surdopedagogiki?

Jak każda dziedzina nauki, surdopedagogika ma swoje mocne i słabe strony. Mimo, że korzyści płynące z badań nad wychowaniem dzieci niesłyszących i słabosłyszących są fenomenalne, stosowanie się do zaleceń na każdym polu życia takiego dziecka może być niełatwym zadaniem. Przede wszystkim, nie ma jednego prostego przepisu dla każdego, który pomógł by wszystkim w takim samym stopniu. Do każdego dziecka trzeba podejść bardzo indywidualnie, a szukanie dobrej metody może trwać dłuższy czas. Wiąże się to ze zmienianiem metod pracy i wymaga od rodzica ogromnego zaangażowania, cierpliwości, wiedzy i chęci ciągłego szkolenia się.

Kolejnym problemem z pewnością może okazać się brak standardowych i usystematyzowanych narzędzi dydaktycznych. Często nauczyciele oraz rodzice, sami muszą tworzyć takie materiały, które pomogą ich uczniom/dzieciom. Ciężko jest bowiem dostać książki lub materiały audiowizualne dopasowane konkretnie do tej grupy społecznej. Jak nie trudno się domyślić, będzie wiązało się to z dodatkowym czasem, jaki trzeba poświęcić na edukację, a często także z kosztami.

Brak wykwalifikowanej kadry również nie należy do zalet surdopedagogiki, jednak ta tendencja ciągle się zmienia. Wielu nauczycieli nie posiada jeszcze odpowiedniego przygotowania do pracy z takimi dziećmi, co może wpłynąć na jakość nauczania, jednak chęć polepszenia życia osób z problemami słuchu, sprawia, że powstają wciąż nowe miejsca pracy, a zarobki oraz możliwość niesienia pomocy zachęcają do wybierania takiej ścieżki kariery. Być może już za kilka lat, rodzice nie będą musieli martwić się o dostęp do wykwalifikowanych surdopedagogów.

Nauka ta charakteryzuje się również brakiem jednoznacznych standardów nauczania i wychowania osób z wadami słuchu, przez co zarówno nauczyciele, jak i rodzice, muszą sami tworzyć odpowiednie materiały i dostosowywać formę edukacji i wychowania do swoich dzieci. Praca może być także utrudniona ze względu na problemy w komunikacji. Bardzo często bowiem, rodzice i wychowawcy muszą nauczyć się języka migowego, który niestety nie jest jeszcze tak popularny i ogólnodostępny, jak powinien być. Szukanie odpowiedniego szkolenia i sam proces przyswajania wiedzy może być zatem żmudny, ale skuteczny.

Wszystkie podane tutaj kłopoty surdopedagogiki i nauczania osób z wadami słuchu wpływają na skuteczność opisywanych metod, jednak warto pamiętać, że nauka ta ciągle się rozwija i jest to tylko kwestia czasu, kiedy system edukacji usprawni się pod tym kątem. Już teraz można zauważyć, że powstają różne lokalne dofinansowania dla rodziców dzieci z wadami słuchu. Jest zatem nadzieja.

Podsumowanie

Surdopedagogika to zdecydowanie jedno z większych osiągnięć współczesnej nauki, która pozwala na zapewnienie nauczycielom oraz rodzicom, odpowiedniego przygotowania do pracy z dziećmi słabosłyszącymi lub niesłyszącymi. Rozwój technologii i liczne badania, ułatwiają działanie pedagogom i rodzicom, mimo że jest jeszcze wiele zagadnień, nad którymi trzeba popracować. Należy ciągle dążyć do usprawniania naszego systemu edukacji i zadbać o dofinansowania na tym polu, jednak już teraz skuteczność metod surdopedagogicznych jest łatwo zauważalna. Dzięki zaangażowaniu rodziców i bazowaniu na nowych nowinkach naukowych, efekty u takich dzieci są fenomenalne i długotrwałe

Źródła:

Praca zbiorowa pod redakcją M. Wiejak, M. Firkowska-Mankiewicz, „Surdopedagogika. Podręcznik akademicki”
Z. Jabłońska, „Surdopedagogika. Poradnik dla nauczycieli”
J. Krajewski, „Surdopedagogika. Zarys problematyki”
A. Skarżyńska, „Surdopedagogika. Wprowadzenie do problematyki”
E. Majchrzak, „Surdopedagogika w praktyce pedagogicznej”