Pisownia łączna i rozłączna sprawia nie jednej osobie wiele trudności. Zwłaszcza w przypadku, kiedy język polski nieustannie się zmienia. Dlatego też warto wiedzieć, jak poprawnie zapisać niektóre wyrazy, na przykład spod czy z pod?
Jak pisze się poprawnie?
Zgodnie z aktualnymi zasadami ortograficznymi, jedyną poprawną wersją jest spod.
Definicja
Spod jest przyimkiem, który piszemy zawsze łącznie z użyciem “s” na początku wyrazu. Przyimek ten, jest tzw. zrostem, co oznacza, że w żadnym kontekście nie występuje pisownia rozłączna. Powstał on w wyniku ubezdźwięcznienia przyimka “z” oraz przyimka “pod”. Według słownika języka polskiego wyróżniamy kilka jego zastosowań:
– przyimek ten możemy użyć, aby poinformować, że ktoś spogląda na coś, co ma przed oczami, np. Mama zerkała na nas spod słomianego kapelusza.
– może on również wskazywać na pochodzenie lub przebywanie w pobliżu obiektu, o którym się wspomina, np. Ona jest spod Warszawy.
– zastosujemy go także, informując o ruchu z miejsca położonego niżej lub głębiej niż jakaś rzecz, np. Wyciągnęłam go spod tej sterty ubrań.
– przyimka możemy użyć kiedy informujemy o wspólnym podleganiu jakiejś władzy, np. Polska wyzwoliła się spod zaborów okupanta.
– ostatnim zastosowaniem przyimka spod jest użycie go, by poinformować o przypisaniu danej osobie konkretnego znaku zodiaku, np. Spod jakiego znaku zodiaku jesteś?
Co ciekawe, forma z pod z punktu widzenia etymologicznego jest poprawna i istniała do roku 1936. Od tamtego czasu, jedyną poprawną formą, jest forma spod. Dlaczego doszło do transformacji od z pod do spod? Zmiana ta wynikała głównie z przyczyn ekonomicznych, gdzie z dwóch słów powstał jeden wyraz oraz z potrzeby dopasowania się języka pisanego do języka mówionego. Głoska dźwięczna z poprzez bezdźwięczne p uległa ubezdźwięcznieniu na s, w wyniku czego pisownia “dopasowała się do wymowy”. Przykład takiego uproszczenia oraz zmiany wyrażenia przyimkowego na zrost przyimkowy spotykamy również w takich słowach jak: sprzed, sponad, spoza, pomiędzy (dawniej z przed, z poza, z ponad, z pomiędzy).
Warto również zwrócić uwagę na związki frazeologiczne. Korzystając z nich, nie powiemy, że ktoś powinien zabrać komuś przeszkody spod nóg, tylko powiemy sprzed nóg. Natomiast jeśli chcemy napisać, że ktoś jest w fatalnej sytuacji, to wtedy napiszemy, że stracił grunt pod nogami.
Przykłady
Znowu nie mogłam znaleźć swojej ulubionej koszulki i w końcu wyciągnęłam ją spod sterty ubrań na fotelu.
Rodzina mojego taty pochodziła spod Warszawy.
Spod stołu patrzyła na nas najpiękniejsza para psich oczu, jakie można sobie tylko wyobrazić.
Ja i moja mama jesteśmy spod tego samego znaku zodiaku, jednak nasze charaktery mocno się różnią.
Sprawy dość szybko wymknęły się spod kontroli.
Spod swetra wystawał kawałek białej koszuli.
Biały mercedes ruszył spod domu z piskiem opon.
Janek musiał wyciągnąć piłkę spod samochodu.
Mój młodszy brat podczas zabawy w chowanego schował się pod stołem.
Mężczyzna uwolnił się spod władzy terrorystów.